Rachunki za prąd wzrosły w 2019 roku w sposób bardziej zauważalny. To powoduje, że szukamy coraz większych oszczędności w każdym miejscu. Oświetlenie generuje nawet do 36 proc. zużycia prądu w domu. To dlatego jednym z pierwszych kroków powinno być wymienienie żarówki na te bardziej energooszczędne.
Oświetlenie do domu – rodzaje źródeł światła
Podwyżki cen prądu w 2019 roku są odczuwalne dla wszystkich. Zakładając najgorszy scenariusz, przeciętny konsument zapłaci za prąd o około 400 zł więcej niż w 2018 roku! W takiej sytuacji liczy się każdy grosz, dlatego niezbędne jest maksymalne oszczędzanie prądu. Oświetlenie w przeciętnym domu stanowi nawet do 36 proc. całkowitego zużycia, warto więc zacząć od niewłączania światła bez potrzeby.
Jednak wyłączenie światła nie zmieni wiele, jeśli nie zaczniemy korzystać z bardziej ekologicznych sposobów oświetlania domu. Tradycyjne żarówki stopniowo wychodzą z użycia, ale i tak w wielu miejscach nadal są podstawowym źródłem światła. Wpływa na to najtańsza cena w porównaniu do nowych technologii. Jednak z drugiej strony ich wydajność jest bardzo niska. Żarówka 100-watowa na światło widzialne przeznacza jedynie 5 proc wytwarzanej energii.
Jakie są inne rodzaje żarówek?
- ulepszone żarówki halogenowe klasy C – zużywają od 20 do 25 proc. mniej energii niż żarówki tradycyjne. Mogą działać do 2 tys. godzin,
- ulepszone żarówki halogenowe klasy B – zużywają do 45 proc. mniej energii w porównaniu z tradycyjną żarówką, jednak można z niego korzystać tylko w żarówkach niskonapięciowych. Działają do 3 tys. godzin,
- świetlówki kompaktowe – zużywają od 65 do 80 proc. mniej energii niż tradycyjna żarówka. Działają od 6 tysięcy do 15 tysięcy godzin. Zawierają rtęć,
- żarówki LED – są tak samo wydajne jak świetlówki, jednak ich żywotność może trwać ponad 100 tys. godzin. Nie zawierają rtęci.
Jeśli chcemy zaoszczędzić więcej energii w rzadko używanych częściach domu (np. w korytarzach), warto też zastosować lampy z czujnikami ruchu. Światło w takich lampach włącza się tylko wtedy, gdy faktycznie jest potrzebne i pozostaje włączone tylko przez kilka minut. Jest to idealne rozwiązanie – zapewnia bezpieczeństwo, ale i oszczędza energię elektryczną.
Czy żarówki ledowe są energooszczędne? Wszystko o żarówce LED
W oszczędzaniu najskuteczniej pomaga technologia LED, która wypiera inne źródła pobierania światła nie tylko w strefie oświetlenia, ale i np. przy produkcji nowoczesnych telewizorów. Żarówki ledowe są bardzo wytrzymałe. Nie zawierają rtęci, która jest trująca ani innych szkodliwych substancji. Jej popularność powoduje najniższe zużycie energii, co z jednej strony pozwala na podłączenie wielu źródeł światła do jednego gniazda sieciowego. Po drugie łatwo dzięki tej technologii zachować zasady energooszczędności.
Żarówki LED to różne rodzaje źródeł światła – od małych lampek, które pozwalają na stworzenie przytulnego klimatu po zwyczajne żarówki z gwintem E27, E14. Oświetlenie ledowe może stanowić główne źródło światła w mieszkaniu. Obecnie modne jest stosowanie oświetlenia ledowego w podwieszanym suficie, które rozprasza zbyt mocne natężenie jasności. Są jednak osoby, którym nie odpowiada aż tak mocne światło i stosują je jedynie jako źródło punktowe, towarzyszące np. w pracy. W zbyt dużym natężeniu światło to może denerwować i męczyć oczy.
Koszt jednej żarówki o mocy 8 W. (odpowiadający 60 W. w żarówce tradycyjnej) może wynosić od 14 zł do blisko 200 zł. W przypadku wymiany wszystkich żarówek na “LED-y”, zakup może poważnie nadszarpnąć budżet domowy. Jednak profesjonalni sprzedawcy oferują dwuletni okres gwarancji przy ich zakupie. Warto też zwrócić uwagę na koszty wynikające z użytkowania takich żarówek i porównać je do takich samych wydatków z tradycyjnymi. Dzienne zużycie prądu przez żarówkę ledową w październiku 2018 roku kosztowało około 19 groszy (w porównaniu do 1.45 przy zwykłej żarówce).
Oświetlenie halogenowe. Jak je stosować w domu?
Innym pomysłem na energooszczędne oświetlenie w domu są częściowo wyparte przez LED-y żarówki halogenowe. Istnieją dwa typy halogenów – żarówki na napięcie sieciowe 230V i zasilane napięciem obniżonym – 12V i 24V. Można je podzielić w zależności od zastosowania. Np. kapsułki stosowane w lampkach biurkowych czy kinkietach, halogeny z reflektorem występujące w różnych mocach i halogeny na napięcie sieciowe, które z wyglądu przypominają zwykłą żarówkę o normalnym gwincie E27 i E14.
Dają światło bielsze niż żarówki tradycyjne i są zdecydowanie od nich trwalsze. Na rynku istnieje też szeroki rynek opraw, pozwalający na dopasowanie do każdego pomieszczenia. Różne kąty rozsyłu światła stanowią dodatkową zaletę. Dzięki nim można wydzielać odpowiednie strefy w każdym domu. Szeroki kąt rozsyłu światła z żarówek halogenowych często jest wykorzystywany w łazienkach o dużej powierzchni czy w przedpokoju. Konkretne strefy w kuchni mogą zostać oświetlone punktowo (często stosuje się je nad blatami lub zlewem). Dużą zaletą jest wierne oddawanie kolorów w pomieszczeniu i delikatniejszy strumień światła niż w przypadku żarówek LED.
Główna wada halogenów to wytwarzanie wysokiej temperatury w trakcie pracy. Są też znacznie mniej trwałe niż np. świetlówki. Wymagają wykorzystania specjalnych transformatorów i opraw, co dodatkowo wpływa na ich koszt. Trzeba też uważać na ślady palców podczas montażu.
Oświetlenie domu świetlówkami kompaktowymi
Świetlówki kompaktowe to nazwa żarówek o spiralnym lub podłużnym kształcie, ale często występują też w kształcie zwykłej żarówki. Z tego powodu są jednym z najpowszechniejszych zamienników tradycyjnej żarówki. Zbudowane zostały z rury wypełnionej gazem znajdującym się pod ciśnieniem, z domieszką par rtęci. W każdy koniec rury wbudowana jest elektroda (zwykle wolframowa). Świetlówka kompaktowa po włączeniu musi się nagrzać, dlatego światło nie włącza się tak szybko jak w innych źródłach światła. Światło emitowane przez nie może mieć barwę ciepłą lub zimną. Najbardziej korzystne jest stosowanie ich w miejscach, gdzie najczęściej włączane jest światło – np. w salonie lub kuchni. Jednocześnie pobiera tyle samo energii co żarówki LED-owe.
Cena świetlówki w sklepie jest wyższa niż cena tradycyjnych żarówek, ponieważ proces ich produkcji jest bardziej skomplikowany. Z drugiej strony cena zwraca się poprzez zmniejszenie pobieranego prądu. Oszczędności mogą wynieść nawet do 300 zł. w całym okresie eksploatacji. Świetlówki mogą działać nawet do 8 lat. Nowoczesna technologia pozbawia je też szarawej poświaty, która towarzyszyła pierwszym tego typu żarówkom. Nie należy ich wyrzucać po wyczerpaniu do zwykłego kosza na śmieci. W punktach sprzedaży zazwyczaj stoją pojemniki specjalnie do tego przeznaczone. Wtedy zużytą żarówkę można wykorzystać do produkcji kolejnej, co sprzyja ekologii.
Jest to jednak praktyka sprzeczna ze społecznym przyzwyczajeniem i w praktyce prawie nikt tego nie robi. Przeciwnicy świetlówek zaprzeczają też, że nie szkodzą one zdrowiu. Zawarta w nich rtęć do dziś budzi niepokój. Świetlówki zawierają zazwyczaj długie składy na opakowaniu, często niezrozumiałe dla przeciętnego człowieka. Dodatkowo po stłuczeniu się świetlówki trzeba ją zebrać mokrą szmatką i przed wyrzuceniem do kosza w rękawiczkach zapakować do plastikowego woreczka. Następnie przez co najmniej 20 minut musimy wietrzyć pomieszczenie, w którym doszło do stłuczenia się żarówki. Sprzątanie stłuczonej świetlówki odkurzaczem stwarza ryzyko, że szkodliwe opary pozostaną w worku i będą oddziaływać negatywnie na organizm konsumenta przez dłuższy czas.
Oświetlenie energooszczędne – projektowanie oświetlenia w każdym wnętrzu
Powyższe sposoby oświetlenia domu mogą być wykorzystywane w różnych miejscach. Można je podzielić na ogólne, miejscowe i dekoracyjne. Światło ogólne powinno idealnie oświetlać całość danego pomieszczenia. Umiejscowione jest zazwyczaj w jego centralnym punkcie. Podczas czynności takich jak gotowanie, czy w czasie czytania, zastosowanie ma oświetlenie miejscowe (punktowe). Zbudowanie niepowtarzalnego charakteru wnętrza, uwypuklenie walorów i stworzenie miejsca do odpoczynku osiąga się poprzez zastosowanie oświetlenia dekoracyjnego.
Niektóre rodzaje oświetlenia mogą powodować senność. Inne mobilizują organizm do pracy. Bardzo duże znaczenie ma w tym przypadku natężenie i kolor światła. Do przypisywania barwy służy mierzona w Kelwinach temperatura barwowa. Zgodnie z tą miarą wyróżnia się kilka rodzajów barw światła:
- 1800K – to barwa zapalonej w ciemności świeczki,
- 2700K – barwa tradycyjnej żarówki wyprodukowanej w Polsce,
- 3000K – barwa światła z żarówki halogenowej i profesjonalnego oświetlenia LED (i jednocześnie światło które powstaje o wschodzie i zachodzie Słońca),
- 4000K – barwa biała,
- 5000K – barwa chłodnobiała.
Najbardziej komfortowe oświetlenie w mieszkaniu mieści się w przedziale od 2700K do 3300K. Taki dobór oświetlenia sprzyja relaksowi, dlatego sprawdzi się w sypialni, w salonie i w pokoju przeznaczonym dla gości. Dobór oświetlenia powinien też być dostosowany do przeznaczenia w danym pomieszczeniu – np. w pokoju dziecięcym, służącym również do odrabiania lekcji można zastosować dodatkowe źródło światła przy biurku.